ریتالین دارویی است که در درمان اختلالات مغزی توسط روانپزشکان تجویز می شود. این دارو به نوعی ماده محرک مغز است و برای فعالتر شدن کورتکس مغز تجویز می شود اما متاسفانه شاهد استفاده خودسرانه آن در بین برخی از دانشجویان هستیم که عوارض بسیار زیان آوری نیز به دنبال دارد.

افکارنیوز: رییس اداره پیشگیری، درمان و کاهش آسیب اعتیاد وزارت بهداشت، مصرف ریتالین در دانشجویان را مقدمه ای برای مصرف شیشه عنوان کرد و از برنامه های وزارت بهداشت برای پیشگیری از اعتیاد در دانشجویان گروه های پزشکی خبر داد.

«فیروزه جعفری» گفت: در برخی دانشجویان مصرف ریتالین مشاهده می شود که این موضوع می تواند مقدمه ای برای مصرف شیشه باشد. دانشجویان پس از ورود به دانشگاه و در اولین امتحاناتشان، برای آنکه بتوانند شب ها بیدار بمانند و انرژی بیشتری برای درس خواندن داشته باشند، ممکن است از سوی برخی به مصرف ریتالین تشویق شوند.

ریتالین دارویی است که در درمان اختلالات مغزی توسط روانپزشکان تجویز می شود. این دارو به نوعی ماده محرک مغز است و برای فعالتر شدن کورتکس مغز تجویز می شود اما متاسفانه شاهد استفاده خودسرانه آن در بین برخی از دانشجویان هستیم که عوارض بسیار زیان آوری نیز به دنبال دارد.

در سال های اخیر مصرف خودسرانه این دارو در بین دانشجویان افزایش یافته و به ویژه در برخی گروه های خاص که نیاز به تمرکز بیشتر و پشتکار بیشتر دارند، مصرف بیشتر این دارو را شاهدیم. اما نکته مهم مشترک در بین همه مصرف کنندگان خودسرانه داروی ریتالین، این است که آنها دانشجویانی هستند که در طول ترم درس نمی خوانند و برای یادگیری درسی که حداقل فراگیری آن به دو ماه زمان نیاز دارد، می خواهند فقط یک یا دو شب زمان بگذارند. به این ترتیب نیاز به شب بیداری، انرژی و تمرکز بیشتر در آن شب دارند که به سمت مصرف این داروی روان گردان زیان آور کشیده می شوند.

اغلب این دانشجویان در عادت های تحصیلی و انگیزش؛ انگیزش کلی و خاص، دچار مشکل هستند و مهارت مطالعه ندارند و می خواهند همه مشکلات خود را با مصرف یک قرص ریتالین رفع کنند.

بنابراین دانشجویان مصرف کننده ریتالین، آن را جانشین عادت تحصیلی خود می کنند و به جای آنکه روش تحصیل و زمانی که باید برای این کار اختصاص دهند را اصلاح کنند و سبک زندگی دانشجویی را انتخاب کنند، دنبال نتیجه گیری یک شبه و یکباره هستند.

در حالی که اگر آنها حجم درس خود را در طول ترم تقسیم کنند و درست یاد بگیرند، بیش از ۹۰ درصدشان نیازی به مصرف ریتالین ندارند.

دانشجویان گزارش می کنند که با مصرف این دارو هوشیاری بیشتری پیدا می کنند ومغازشان به طور خودکار از تنبلی بیرون می آید اما پس از مصرف با عوارض متعدد آن مواجه می شوند.

عوارضی مانند مشکلات سیستم عصبی و نورولوژیک، کاهش عملکرد یادگیری، تنبلی مغز، تمرکز کمتر از زمان پیش از مصرف ریتالین، مشکل یادآوری تا دوره قابل توجهی، دلهره، اضطراب، حملات حاد اضطرابی از سوی دانشجویان بعد از مصرف ریتالین گزارش شده است که البته اینها مربوط به مصرف خودسرانه و بدون تجویز روانپزشک است.

این در حالی است که تعداد دانشجویانی که از سوی روانپزشک نیازمند مصرف ریتالین تشخیص داده می شود هستند، بسیار کم و اندک است و ۹۰ درصد دانشجویانی که این دارو را مصرف می کنند، نیازی به مصرف آن ندارند.

جالب اینجاست که این دارو بدون نسخه روانپزشک فروخته نمی شود وهمه داروخانه ها نیز آن را ندارند. اما دانشجویان به صورت قاچاق آن را تهیه می کنند یا آنکه یکی از دانشجویان آن را با دیگران تقسیم می کند. حتی به این نکته توجه نمی کنند که داروهای قاچاق اغلب حاوی مواد خطرناک و اعتیادآور دیگر نیز هست.

متاسفانه به تازگی روانپزشکان نیز ریتالین را بیش از قبل برای دانشجویان تجویز می کنند و بعد از گزارش دانشجو در مورد افت عملکرد تحصیلی، برایشان دارو نوشته می شود. در صورتی که همانطورکه گفتم این دانشجو ممکن است با زمینه های روانی مانند تنبلی و مسئولیت گریزی به روانپزشک مراجعه کرده باشد که با مصرف دو دوره ریتالین کمی بهتر می شود اما عوارض جدی برای او ایجاد می کند.برخی از دانشجویان باچنین توهمی پای در راهی می‌گذارند که به اعتیاد آنها ختم می‌شود. هر کس که در سال‌های اخیر دانشگاه را تجربه کرده باشد از بهترین روش پاس کردن درس‌ها خبر دارد.

براساس این روش اگر کسی در تمام طول نیم‌سال تحصیلی در کلاس‌ها شرکت نکرده و لای یکی از کتاب‌ها را هم باز نکرده باشد با فتوکپی گرفتن از جزوه‌ دوستان و حفظ کردن آن در طول شب امتحان می‌تواند با موفقیت درس مورد نظر را پاس کند. از این جهت آنان که حافظه کوتاه مدت قوی‌تری داشته باشند و بتوانند مفاهیم درسی را برای یک شبانه‌روز در خاطر نگه دارند موفق‌تر خواهند بود.

 Methgl phenidate با فرمول شیمیایی C14 H19 NO2 در سال 1954 معرفی شد. این دارو در ابتدا «نوآرتیس» نام داشت ولی از 1960 با رواج آن به «ریتالین» تغییر نام داد. کاربرد اصلی این دارو مربوط به درمان کودکان بیش فعال (ADHA) است. این کودکان دچار مشکل عدم تمرکز هستند و نمی‌توانند بیش از چند ثانیه به موضوع مشخصی فکر کنند.

تجویز ریتالین توسط پزشک متخصص باعث می‌شود تا 75 درصد این کودکان قدرت فکر کردن مداوم به موضوعی واحد را در حد کودکان عادی داشته باشند. قسمت قابل توجهی از این افراد در سنین نوجوانی و حتی بزرگسالی نیز نباید قرص‌ها را ترک کنند چون با کنار گذاشتن دارو تمرکز فکری خود را نیز از دست می‌دهند.

 کاربرد دوم ریتالین برای افراد مسنی است که به علت کهولت، قسمت عمده شبانه‌روز را در خواب به سر می‌برند. آنها با خوردن یک قرص در ابتدای روز هوشیاری خود را حفظ می‌کنند. معمولاً به عوارض مصرف قرص در این گروه سنی چندان توجهی نمی‌‌شود مخصوصاً که این افراد در سال‌های آخر عمر خود هستند.

 غیر از این 2 کاربرد اصلی، پزشکان متخصص اعصاب و روان ریتالین را به صورت محدود برای بیمارانی که دچار خواب‌آلودگی شدید باشند نیز تجویز می‌کنند. ریتالین ازجمله داروهایی است که هنوز مطالعه کافی بر روی آثار و عوارض آن انجام نشده است و به عنوان مثال فرضیاتی در مورد ارتباط آن با درمان پارکینسون وجود دارد.

 تا زمانی که متیل فنیدات به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گرفت مشکل خاصی وجود نداشت ولی اندک اندک مردم کاربردهای دیگری هم برای آن پیدا کردند. در آمریکا دانشجویان از «ویتامین R » صحبت می‌کردند که با خوردن آن حافظه قوی‌تر و خواب کمتر می‌شود.

 به این صورت قرص ریتالین برای تقویت نمرات هم کاربرد پیدا کرد و با گذشت زمان در دیگر کشورها هم رواج پیدا کرد. پیش از آزمون‌های ورود به دانشگاه کشور چین که در سال 2007 برگزار شد پزشکان از مراجعه والدینی گزارش می‌‌دادند که با تظاهر به خوا‌ب‌آلودگی و عدم تمرکز خواستار دریافت قرص‌هایی از ترکیبات متیل فنیدات هستند. ارزش اجتماعی پذیرفته شدن در دانشگاه‌های چین دست کمی از موفقیت در کنکور کشور ما ندارد و عجیب نیست که والدین بخواهند فرزندان خود را با این قرص‌ها تقویت کنند.

 متیل فنیدات پیش از انقلاب وارد ایران شد و در داروخانه‌ها قرص ضد خواب نام گرفت. از آن زمان تا چند سال قبل قرص ریتالین کاربردی منحصر به کنترل کودکان بیش فعال داشت ولی یکی دو سال است که مصرف این قرص در میان قشر مشغول به تحصیل افزایش یافته و در ایام امتحانات داروخانه‌ها متوجه مراجعه بالای دانشجویان می‌شوند.

قرص را باید با نسخه پزشک خریداری کرد ولی خبرهایی از سوء استفاده در این مورد می‌رسد نظیر این که برخی از رزیدنتهایی که دارای شماره نظام پزشکی هستند برای دوستان درحال تحصیل خود نسخه‌ها را مهر می‌کنند. البته وقتی که قرص در بازار سیاه دارو به قیمت پایینی عرضه می‌شود به نظر نمی‌آید کسی به نسخه و مهر احتیاج پیدا کند.

در ابتدا با خوردن یک قرص می‌توان ساعاتی را بیدار ماند و یکسره مطالعه کرد اگر چه بعداز پاک شدن اثر قرص باید 12 ساعت خوابید. با مصرف مداوم، بدن به قرص مقاومت پیدا کرده و نیازمند داروی بیشتری می‌شود. مصرف ریتالین در کسانی که به آن وابسته شده‌اند گاهی به 20 عدد در روز هم می‌رسد این افراد دیگر بدون قرص قادر به درس خواندن نخواهند بود.

 قرص ریتالین برای مصرف گوارشی طراحی شده است و به همین جهت حدود یک ساعت پس از خوردن آثار خود را نشان می‌دهد. روش استنشاقی باعث می‌شود که در مدت زمان کمتری آثار تحریک کننده قرص نمایان شود و فرد بتواند به تحصیل علم و دانش ادامه دهد. گرچه عوارض بعدی آن هم درسال‌های بعد بروز می‌کند و به همان شدت افزایش می‌یابد.

دکتر محمد باقر صابری رئیس اداره پیشگیری و درمان سوءمصرف مواد وزارت بهداشت می‌گوید «ریتالین باید فقط با نسخه روانپزشک مصرف شود اگر فردی بدون نظارت نورولوژیست اقدام به خوردن قرص‌ها کند و بدن او واکنش نامناسبی نشان دهد سیستم عصبی فرد به شدت تحریک شده و حالتی از بی‌قراری را ایجاد می‌کند که بعضاً عوارض غیرقابل جبرانی خواهد داشت.»

 سردرد، طپش قلب، لرزش دست، افزایش فشار خون و آسیب به مغز به صورت کاهش حافظه در بلند مدت از عوارض مصرف بی‌رویه آن است.سازمان جهانی FDA در آوریل 2006 نسبت به مصرف متیل فنیدات MPH هشدار داد. ریتالین در اروپا و کشورهایی چون انگلیس و آلمان مصرف کننده بیشتری دارد و از میان کشورهای جنوب در مکزیک، آرژانتین و پاکستان تولید و عرضه می‌شود